Natuurpunt Waasland-Noord
https://panneweel.be/images/banners/banner_bioblitz.png

Kalender

Een overzicht van alle geplande activiteiten van onze afdeling.
Lees meer

Routes

Verken de natuur in de streek met deze selectie wandel- en fietsroutes.
Lees meer

Gebieden

Een overzicht van natuurgebieden in Sint-Gillis-Waas en Stekene.
Lees meer

Steun ons

Steun de natuur, steun onze werking. Word lid of doe een gift.
Lees meer

Werkgroep natuurstudie 9 nov. 2010 -  tekst & foto's : Hugo De Beuckeleer -  Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Korte oefensessie, toegespitst op het belang van volgende punten bij het identificeren van paddenstoelen:

  1. kleur sporee (sporenneerslag)
  2. veranderlijkheid hoedkleur
  3. aanhechting plaatjes
  4. bijzondere steelkenmerken
  5. poriëngrootte bij gaatjeszwammen

Deze oefensessie sloot aan bij het eerdere artikel "Kijken naar paddenstoelen 1”. In wat volgt beperken we ons tot de soorten die op 9 november 2010 aan bod kwamen. 

 

1. Aandachtspunt: kleur van de sporee (sporenneerslag)

Dit gegeven is nl. betrouwbaarder dan andere kleurkenmerken bij paddenstoelen. De kleur van de sporee verschilt vaak van die van de plaatjes, vooral bij een jonge paddenstoel.
Voorbeelden 1.1 en 1.2: Dennenvlamhoed en zwavelkop groeien beide op dood hout. De sporee vormt een markant verschil:

1.1 - Dennenvlamhoed (Gymnopilus penetrans)

dennenvlamhoed_sgs10j26_cn071r2 dennenvlamhoed_sgs10k08_cn573r2 dennenvlamhoed_sgs10k08_k23_cn104r2

Sporee geelbruinachtig

St.-Gillis-W., Stropersbos, 8-nov-2010

1.2 - Gewone zwavelkop (Hypholoma fasciculare)

gewone-zwavelkop_stg06k15_ca711r2 gewone-zwavelkop_stg06k15_ca713r2 gewone-zwavelkop_sgs10k08_k23_cn107r2

Sporee donker paarsbruin

Stekene, Steengelaag, 15-nov-2006

 Voorbeelden 1.3 en 1.4: Streepsteelmycena en langsteelfranjehoed zijn evenmin verwant. Hun gedaante vertoont wel enige gelijkenis, maar de sporee helemaal niet  (zie ook 4.1. Bijzondere steelkenmerken).

1.3 - Streepsteelmycena (Mycena polygramma)

streepsteelmycena_sgs10k08_cn676r2 streepsteelmycena_sgs10k08_cn681r2 streepsteelmycena_sgs10k08_k10_cn843r2

Sporee witachtig, zoals bij andere mycena's

St.-Gillis-W., Stropersbos, 8-nov-2010  
 

1.4 - Langsteelfranjehoed (Psathyrella conopilus)

langsteelfranjehoed_sgs10j30_cn329r2 langsteelfranjehoed_sgs10j30b_cn398r2 langsteelfranjehoed_sgs10j30_k30_cn243r2

Sporee zwartachtig. Bij vele franjehoedsoorten is de sporee zwartpurper

St.-Gillis-W., Stropersbos, 30-okt-2010  

 Voorbeeld 1.5: Fopzwammen hebben vleeskleurige plaatjes. Nochtans is de kleur van de sporenneerslag spierwit. 

1.5 - Schubbige fopzwam (Laccaria proxima)

schubbige-fopzwam_sgs10k08_cn601r2 schubbige-fopzwam_sgs10k08_cn602r2 schubbige-fopzwam_sgs10k08_k23_cn109r2

Witte sporee

St.-Gillis-W., Stropersbos, 8-nov-2010

 

2. Aandachtspunt: veranderlijkheid van de hoedkleur

Bij een aantal paddenstoelsoorten zijn kleur en kleurenpatroon van de hoed afhankelijk van de vochtigheidstoestand (hygrofane verkleuring). Enkele voorbeelden:

 

2.1 - Botercollybia (Collybia butyracea)

botercollybia_sgs10k08_cn706r2 botercollybia_sgs06j27_ca472r2 botercollybia_sgs10i20_cn271r2
St.-Gillis-W., Stropersbos, 
8-nov-2010
St.-Gillis-W., Stropersbos, 
27-okt-2006
St.-Gillis-W., Stropersbos, 
20-sep-2010
 

2.2 - Vroege franjehoed (Psathyrella spadiceogrisea)

Een vroeg verschijnende soort, waarvan bepaalde variëteiten ook in najaar te voorschijn komen, soms massaal  zoals hieronder langs een pad met houtsnippers:
vroege-franjehoed_ttr09j17_cn918r2 vroege-franjehoed_ttr09j17_cn948r2
Tielrode, Roomacker, 17-okt-2009

Aangezien een uitdrogingsproces verloopt in de tijd, zullen in perioden zonder regenval de oudere exemplaren van een groep een meer uitgesproken hygrofane verkleuring vertonen. Deze verkleuring is nog altijd omkeerbaar in tegenstelling tot verkleuring te wijten aan een verouderingsproces als zodanig. 

 

3. Aandachtspunt: aanhechting van de plaatjes

Vergelijk hoe bij volgende soorten de plaatjes zijn aangehecht aan de steel:

3.1 - Geringde ridderzwam (Tricholoma cingulatum)

geringde-ridderzwam_ttr10k09_cn802r2 geringde-ridderzwam_ttr10k09_cn796r2
Tielrode, Roomacker, 9-nov-2010

Bij ridderzwammen zijn de plaatjes met een kenmerkende uitbochting (“ringgracht”) aangehecht. Dat kenmerk is minder uitgesproken of ontbreekt bij schijnridderzwammen:

3.2 - Paarse schijnridderzwam (Lepista nuda)

paarse-schijnridderzwam_sbg06l04_ca754r2 paarse-schijnridderzwam_sbg06l04_ca763r2
Belsele, Goudenleeuwwijk, 4-dec-2006

Ook bij trechterzwammen (genus Clitocybe) komen de plaatjes een heel eind tegen de steel. De Nevelzwam behoort tot dit genus (hoewel vroeger tot het genus Lepista gerekend): 

3.3 - Nevelzwam (Clitocybe nebularis)

nevelzwam_sgs05k03_ca794r2 nevelzwam_sgs05k03_ca797r2
Sint-Gillis-W., Stropersbos, 3-nov-2005

Bij trechterzwammen en schijntrechterzwammen behoren ook soorten met aflopende plaatjes.

Bij de botercollybia (zie 2.1) lijken de plaatjes niet tegen de steel te komen, hoewel ze gans bovenaan nog kort zijn aangehecht. Sommige genera kenmerken zich door volledig afstaande plaatjes, bv. hertenzwammen (genus Pluteus).

 

4. Aandachtspunt: bijzondere steelkenmerken

4.1 - Bij hoger vermelde soorten

De streepsteelmycena (zie 1.3) is de enige
mycenasoort met zulke steeloppervlakte. Uitvergroot:
streepsteelmycena_sgs10k08_k12_nitr997r2
Fopzwammen (zie 1.5) zijn uiterlijk erg variabel maar
de steeloppervlakte vertoont een kenmerkende vezelstructuur 
die helpt bij de identificatie op het terrein:
schubbige-fopzwam_sgs10j26_cn049r2

 

De geringde ridderzwam (zie 3.1) dankt haar naam aan de ring rond de steel en vormt daarmee een uitzondering bij ridderzwammen. 

Verschil in ringontwikkeling helpt ook valse en echte kopergroenzwam te onderscheiden (naast het feit dat de valse eerder voorkomt op relatief voedselrijke plaatsen met meer belichting). Beide soorten vertonen op de steel onder de ringzone een vlokkig-beschubde oppervlakte.

4.2 - Echte kopergroenzwam (Stropharia aeruginosa)

echte-koperzwam_sbg07j07_ca402r2 echte-koperzwam_sgs10k24_cn177r2
Belsele, naaldbos Kouterstraat, 7-okt-2007 Sint-Gillis-W., Stropersbos, 24-nov-2010

4.3 - Valse kopergroenzwam (Stropharia caerulea)

valse-kopergroenzwam_ttr10j04_cn321r2 valse-kopergroenzwam_ttr10j04_cn323r2
Tielrode, Roomacker, 4-okt-2010

Ook kenmerken van de steelvoet kunnen bij bepaalde soorten bijdragen tot identificatie: bv. verdikking, aanwezigheid van een beurs, of zoals hieronder, een zichtbaar deel van de zwamvlok:

4.4 - Gewoon donsvoetje (Tubaria furfuracea)

gewoon-donsvoetje_ttr10k09_cn770r2 gewoon-donsvoetje_ttr10j04_cn343r2 gewoon-donsvoetje_ttr10j04_cn336r2
Tielrode, Roomacker, 9-okt-2010 Tielrode, Roomacker, 4-okt-2010

 

5. Aandachtspunt: poriëngrootte bij gaatjeszwammen

Vergelijk dit gegeven bij onderstaande soorten:

5.1 - Roodporiehoutzwam (Daedaleopsis confragosa)

roodporiehoutzwam_sgs10i20_cn429r2 roodporiehoutzwam_sgs10i20_cn431r2

roodporiehoutzwam

grote, langwerpige poriën,
met breedte: 0,5-1 mm
(lengte meerdere mm)

Sint-Gillis-W., Stropersbos, 20-sep-2010  

5.2 - Gewoon elfenbankje (Trametes versicolor)

gewoon-elfenbankje_sgs06j27_ca382r2 gewoon-elfenbankje_sgs06j27_ca391r2

gewoon-elfenbankje_sgs06j27_ca393r3

2-4 poriën per mm

Sint-Gillis-W., Stropersbos, 27-okt-2006  

5.3 - Berkenzwam (Piptoporus betulinus)

berkenzwam_sgs05j30_ca333r2 berkenzwam_sgs05j30_ca334r2

berkenzwam_sgs06j27_ca393r3

3-4 poriën per mm

Sint-Gillis-W., Stropersbos, 30-okt-2005  

 


Word nu lid van de grootste natuurfamilie van Vlaanderen Lid worden